Sanja Dragićević Babić, autorka filma o stradalničkom selu Prebilovci: Tamo gdje je dva puta život isklijao iz kamena

Izvor: Glas Srpske

Prebilovci su primjer šta se desi kada istina bude zabetonirana i u jamama, ali i u javnom govoru. Ideja je bila da film ispriča priču o selu gdje je moguće da jednom ubijeni budu opet ubijani, gdje je moguće da život isklija iz kamena – dva puta.

Istakla je to za “Glas Srpske” autorka filma “Prebilovci – tamo i kamen ima ožiljak” Sanja Dragićević Babić naglasivši da je nastao kao želja da konačno bude skinuta prašina sa istine i događaja koji se desio prije osam decenija. U tih nekoliko rečenica novinarka, urednica i voditeljka Radio-televizije Srbije sažela je veliku, bolnu istinu o Prebilovcima, svojim i našim, selu u Hercegovini u kome je 6. avgust crnim slovima upisan u kalendar.

“Film je nastao kao želja da se osvetli zločin ustaša iz 1941. nad nevinim meštanima Prebilovaca i ostalih sela u donjoj Hercegovini. A zašto? Da bismo ga spoznali svi mi koji živimo na ovim prostorima. Važno je da se zna da se ne bi ponovio. Ovo nije samo film o zločinu. Ovo je slojevita priča. Onaj ožiljak koji je i u naslovu, nastao je zbog zločina. Taj ožiljak treba da nas tera na spoznaju, nauči dostojanstvu. Film kroz taj ožiljak priča priču o ponosu, grehu za koji nema opravdanja nego samo priznanja, o kamenoj volji ljudi, koji žive na kamenu i rađaju iznova život iz tog kamena, sa ožiljkom”, priča Sanja.

Film, koji je premijerno prikazan na ovogodišnjem 69. Martovskom festivalu, a prije nekoliko dana i na RTS-u, je priča o pamćenju i istini koja je, kaže Sanja, olovno teška, ali ljekovita. Vodeći se upravo tim nitima, ona i njena ekipa tkali su priču o istini, priču o Prebilovcima.

“Znate li vi gde su Prebilovci?” Tom rečenicom počinje film koji je u svakom gledaocu pokrenuo lavinu emocija, od bola, straha, do srama što o ovom mučeničkom selu znamo malo i nedovoljno.

“Zaista, znate li? Naizgled jednostavno pitanje. Ali nije. Iza njega se krije pokušaj da saznamo gde su Prebilovci u kolektivnoj svesti svih nas. Činjenica je da Prebilovci nisu prisutni koliko bi trebalo i da to što se dešavalo u tom selu nije našlo mesto na stranicama udžbenika istorije iako su Prebilovci jedno od četiri najstradalnija sela na svetu u Drugom svetskom ratu. O tome se više šaputalo, nego glasno govorilo. To pitanje lebdi u vazduhu duže od osam decenija. Čini se da pravog i dostojnog odgovora nismo dobili. Današnje generacije ne znaju. Posle emitovanja filma, komentari koje sam dobijala potvrđuju da sam u pravu”, kazala je Sanja.

Jednom prilikom napisala je da ne dijeli žrtve po nacionalnosti, ali da ima pravo da ove otrgne od zaborava i čuva od korova. A postali su žrtve ondašnje NDH zbog imena, prezimena i vjere, bez obzira na to da li su bili odrasli ili djeca, njih više od 800, mučeno je, ubijeno i u jamu bačeno.

Kazala je da ih sjećanjem podebljava, pisanjem oživljava i ne zaboravlja djetinjstvo provedeno u Prebilovcima.

“Sećanja su mi takva da im ne dam da zamru. Zato se trudim da ih otrgnem od zaborava. Pisanjem, pričanjem, sećanjima koja mi pomažu da dišem i sačuvam svoj identitet. Kada vam rat prekine detinjstvo koje je bilo bezbrižno i lepo u Čapljini i Prebilovcima, ostaje da se hranite sećanjima na taj period života, na ljude, moje prijatelje iz školske klupe. Često smo odlazili u dedinu kuću u Prebilovce, mesto koje udahnete i kao da “oživite”. U sećanja su mi utkani kamen, dedina kuća, pelin, sir iz meha, vazduh, kadulja, prijatelji, tamošnji ljudi, Prebilovci, Neretva, Bregava, jezero Škrka”, ponosno priča Sanja.

U sjećanjima koja naviru su i nizanje duvana ulijepljenim prstima, šipak u drvenoj presi iz koga će poteći najukusniji sok, jorgovan, Prebilovčani.

“Hercegovina nije samo nekoliko slika. To je život”, naglasila je autorka filma u kome jedna djevojčica nosi posebnu ulogu.

I kroz cijeli film uz kadrove sela sa porušenim i obnovljenim kućama, kadrove iz jame u kojoj su decenijama počivale kosti Prebilovčana, izvađene i sahranjene u Spomen-kosturnici u selu i ponovo 1992. godine minirane, smjenjuju se kadrovi djece koja se bezbrižno igraju i djevojčice koja obilazi selo i grobove predaka.

“Ko je odgledao film, na kraju saznaje ko je ta devojčica. A kroz ceo film se provlači poruka da Prebilovci žive. I da treba da žive. Tu simboliku najviše nosi i pokazuje devojčica koja na kraju trči”, istakla je Sanja.

Najteže tokom snimanja bilo joj je pomiriti lično i profesionalno i, kako kaže, izvagati gdje je mjera i granica.

“Postojala je dilema kako to ispričati u prvom licu, a odgovoriti na novinarska pravila koja se stavljaju pred tebe. Zato smo se trudili, ekipa i ja, da sve ispričano potkrepimo istorijskim dokumentima, arhivima, svedočenjima i snimcima. Biću ponosna da što više ljudi čuje za Prebilovce i sazna o zločinima koji su se tamo desili. O životu koji se trenutno tamo živi. Da to poglavlje istorije ostane zapisano i osvetljeno. Da se o tome govori”, poručila je Sanja za kraj.

Prva klapa

Sanja Dragićević Babić je ispričala da je prošle godine u julu pala prva klapa filma. Nekoliko mjeseci prije toga ona i njena ekipa dogovarali su se o sagovornicima, tragali za arhivom, snimcima i dokumentima. U filmu govore potomci i istoričari, a pojavljuje se i jedini preživjeli savremenik tog vremena, devedesetčetvorogodišnji Pavle Bulut.