Posljednji veliki mafijaški kum

Izvor: RTS/OKO

Piše: Franko Belmonte

Iako živimo u 2021. godini ne postoji nijedna fotografija Matea Mesine, digitalni otisci prstiju, video ili audio zapis. Ni poslije gotovo 30 godina bjekstva, niko nije spreman da izda Dijabolika. Kako je moguće da najbogatiji, najopasniji i jedini preostali veliki mafijaš iz prethodnog vijeka i poslije tri decenije istraga i potjera ostaje na slobodi i još vrtoglavo uvećava svoj imetak?

Mateo Mesina Denaro je posljednji kum, poslednji Korleoneze, poslednja primula rossa Koze nostre i prvi sicilijanski mafijaš koji je napravio kvalitativan skok od hladnokrvnog ubice do hiperuspješnog preduzimača koji preko svojih marioneta upravlja preduzećima i kompanijama a od profita kupuje konsenzus, zaštitu i “omertu” u svom feudu u Trapaniju, ali i čitavoj Siciliji. 

“Matea Mesinu Denara interesuje isključivo lično bogaćenje i njegovo djelovanje izlazi iz klasičnih mafijaških šema zbog čega je još teže ući u njegov trag”, definisao je sicilijanskog bosa Alesandro Pansa, bivši šef italijanske policije. Drugim riječima, za Denara je važan samo “denaro” (denaro znači novac na italijanskom).

Gdje je Denaro?

Gdje se nalazi lice sa Forbsove liste najtraženijih kriminalaca na svijetu i prvo ime na listi kriminalaca u bekstvu koju je sastavila Direkcija Antimafije (Direzione Investigativa Antimafia)? Jedna škola mišljenja ga smješta između tri sicilijanske provincije Palermo, Agriđento i Trapani, u ruralnim predjelima u koja nije lako stići a nemoguće je doći nezapaženo. Druga škola mišljenja veli da je Denaro u Tunisu i da iz afričke zemlje vodi svoje biznise a da po potrebi, imajući u vidu blizinu sicilijanske i tunižanske obale, dolazi ribarskim brodovima u Macaru del Valo. 

Mesina Denero se nalazi na listi prioritetnih hapšenja od juna 1993. godine, odnosno kada je skupljeno dovoljno dokaza o njegovoj direktnoj odgovornosti za atentate na Đovanija Falkonea i Paola Borselina.

Posljednji siguran trag koji upućuje na Denara datira upravo od ljeta 1993. godine, kada je viđen u društvu braće Gravijano – sa kojima je izvršio većinu krivičnih djela početkom devedesetih – u toskanskom ljetovalištu Forte dei Marmi. 

Od hapšenja Bernarda Provencana, Denaro je prvi na listi mafijaških begunaca. Čak ni mafijaški pokajnici i uhapšeni kriminalci povezani sa Koza nostrom ne mogu ili ne žele da daju precizniji opis izgleda 59-ogodišnjeg bosa.

Denaro je postao neka vrsta lebdećeg duha nad zapadnom Sicilijom, odnosno mitska ličnost, o kome svi pričaju, svi osjećaju njegovo prisustvo ali ga niko nije vidio. Svi su čuli, a neki se i kunu da znaju ljude koji znaju druge ljude koji su ga vidjeli ili pričali sa njim. Ali niko ne može da kaže u prvom licu da je sreo ili imao direktan kontakt sa posljednjim izdankom jedne od najstarijih mafijaških porodica na Siciliji. 

Kao Dijabolik

Mateo je četvrta generacija stare mafijaške porodice Mesina Denaro. Njegov deda je bio jedan od malobrojnih mafijaških glavešina koji je izbjegao deportaciju tokom mandata čeličnog prefekta Čezara Morija. Mateov otac Frančesko je umro kao bjegunac, a tokom dvanaestogodšnjeg skrivanja od ruke pravde nijednom nije riskirao da bude uhapšen. 

O Mesini Denaru se pisalo i piše svašta: od toga da je kao Dijabolik (njegov omiljeni junak istoimenog stripa po kojem je dobio jedan od nadimaka), i da se uopšte ne skriva na Siciliji, da putuje po svijetu, da vozi svoje omiljene automobile marke „Aston Martin” specijalno opremljene kao da je Džejms Bond, do toga da ne postoji, da je plod fantazije ili simbol umiruće mafije.  

Dijabolika svi traže. Karabinjeri, tužioci istražitelji, specijalne policijske snage. Traže ga i drugi mafijaški bosovi, tražio ga je i bos nad bosovima Toto Rina dok je bio živ.

Za Rinu, zvanog Zvijer, njegovo “kumče”, koje mu je odraslo u kući, bukvalno na koljenima, bilo je veliko razočarenje, pošto se, po Rinim rečima, petljao previše sa političarima, karabinjerima, tajnim službama i što nije želio da obnovi mafijašku kupolu, poručivši svom nekadašnjem mentoru da “svako radi u svojoj kući šta hoće”. A Dijabolikova kuća je Trapani i okolina. 

Kako je moguće da najbogatiji, najopasniji i jedini preostali veliki mafijaš iz prethodnog vijeka, i poslije tri decenije neprekidnih istraga i potjera ostaje na slobodi? Štaviše, uvećava vrtoglavo svoj imetak. Malo u šali, a mnogo više u zbilji se kaže da U Siccu (sa sicilijanskog dijalekta na srpski bi mogao da se prevede kao „Suvi” ili „Mršavi”, drugi nadimak Denara) ne broji već mjeri na kantar novac koje se sliva sa svih strana. 

Jedno od kredibilnih objašnjenja nedodirljivosti i neuhvatljivosti Denara se bazira na dokazima u njegovom posjedu čije bi isplivavanje u javnost zaljuljao iz temalja Drugu republiku, istoriju Italije i sve ono što mislimo da znamo o “Bombaškoj sezoni” sicilijanske mafije početkom devedesetih godina prošlog stoljeća. 

Saveznici u strukturama

Bivša tužiteljka Marija Tereza Prinčipato je posle dugog niza godina traganja za Mesinom Denarom uvjerena da je njegova najjača karta to što je čuvar najintrigantnijih i vjerovatno najopasnijih tajni po italijansku državu i da zato relativno lako pronalazi “saveznike” u državnim i paradržavnim strukturama.

Vjeruje se da je upravo Mesina Denaro bio taj koji je “očistio” kuću Totoa Rine poslije hapšenja, i da se bogata “arhiva” bivšeg bosa nad bosevima nalazi u njegovim rukama. Jedna od najvećih enigmi italijanske novije istorije jeste propust istražnih organa da izvrše pretres Rinine kuće i da je stave pod striktan nadzor poslije hapšenja “Zveri”. 

“Mesina Denaro je od tajni koje čuva napravio neprocjenjiv kapital”, kaže Prinčipato koja je u međuvremenu prešla u Nacionalnu direkciju Antimafija. „Budući da je načitan, inteligentan, marljiv, on sve analizira i zahvaljujući svojoj nevjerovatnoj pribranosti i hladnoći ne pravi nijedan pogrešan potez. Uhapsili smo mu gotovo cijelu najužu porodicu, oduzeli milijarde evra u nekretninama i drugim pokretnim vrednostima, i nismo uspjeli da isprovociramo jedan njegov pogrešan korak. Nema sumnje da je Mateo naučio mnogo od svog oca koji se krio 12 godina, ali je zapanjujuća sposobnost da zadrži distancu prema svima i svemu što se događa.”

Mafija na berzi

Neposredno pred početak tzv. Maksiprocesa u Palermu, Đovani Falkone je svojim kolegama otkrio da je “Koza nostra” prešla na treći nivo, odnosno da je ušla na berzu. Iza te epohalne transformacije mafije krije se upravo Dijabolik.

Samo par mjeseci pre nego što su ubijeni Falkone i Borselino, u režiji Mesine Denera preduzetnici iz Alžira i sa Malte su potpisali ugovor o izgradnji super luksuznog turističkog sela na Siciliji u vrednosti od 1.800 milijardi lira (oko milijardu današnjih evra). Naravno, čitava operacija je služila za pranje novca Suvog. 

Italijanski istražitelji kažu da je tajna Denarovog uspeha što nema ambicije da rekonstruiše kupulu niti da postane bos nad bosovima: interesuje ga samo biznis, odnosno profit. Zahvaljujući taktici da štiti od reketiranja tzv. sitan biznis (vlasnike restorana, prodavnica, malih preduzeća, zanatskih radionica) U Siccu je viđen kao pravednik i zaštitnik običnih ljudi. 

Poput južnoameričkih narkodilera Mesina Denaro ne maltretira obične ljude. Štaviše, poslednji veliki bos Koze nostre je kreirao neku vrstu mafijaške mreže socijalne zaštite: pomaže i finansira najsiromašnije familije kao i članove porodica mafijaša u zatvoru.

U kriznim vremenima posljednji veliki sicilijanski bos ne garantuje samo brzu pravdu već je i jedini poslodavac koji otvara nova radna mjesta dok drugi otpuštaju radnike. U zamjenu traži samo jedno: apsolutnu vjernost i omertu. 

Filozofija Brusa Lija

Iako živimo u 2021. godini ne postoji nijedna Dijabolikova fotografija, digitalni otisci prstiju, video ili audio zapis. U tužilaštvima i stanicama karabinjera i policije niko nije ni pokušao da ga opiše riječima a kamoli šta drugo. Ni poslije gotovo 30 godina bjekstva, niko nije spreman da izda Suvog.

Istražnim organima nije pomoglo ni to što su svuda po Trapaniju i okolini postavili video kamere i prisluškivače. Postavljeni su čak i na grobu njegovog oca Frančeska.

Dijabolikovom izbjegavanju ruci pravde nije naškodilo ni degenerativno obolenje oka zbog kojeg je bio i na operaciji u Barseloni.

Agenti i tužioci stignu uvijek dva ili tri koraka iz Mesine Denara, taman da konstatuju da je bio na “poslovnim putovanjima” u Austriji, Švajcarskoj, Španiji, Tunisu, Grčkoj i da ima otvorene kanale sa zemljama proizvođačima kokaina i dva najunosnija evropska tržišta u Francuskoj i Nemačkoj. 

Dijabolik je u potpunosti preuzeo filozofiju Brusa Lija, odnosno o potrebi da budeš prilagodljiv kao voda da bi uspio da pobjediš ili nadmudriš svog neprijatelja.

U prethodnih 28 godina, istražni organi su samo jednom bili blizu “Suvog”, i to 1997. godine, kada su otkrili njegovo skrovište u Ulici Milvoki 40 u Palermu. Međutim, od Mesine su ostali samo njegovi prepoznatljivi simboli: cigarete marke “Merit”, kavijar, teglice hrena, video igrice i stripovi o “Dijaboliku”.

Apsolutna diskrecija

Pravilo apsolutne tišine i diskrecije je ključno u djelovanju Denara i njegove organizacije koja je akumulirala bogatstvo od više desetina milijardi evra. U posljednjih nekoliko godina je zaplijenjena pokretna i nepokretna imovina u vrijednosti od preko pet milijardi evra, licima koja su optužena da su tzv. pozajmljivači imena, odnosno osoba koje rade u svoje ime, ali za račun Mesine Denara.

Agenti Direkcije Antimafija smatraju da je Denaro usvojio metod pojedinih zapadnoevropskih terorističkih grupa između Drugog svjetskog rata i pada Berlinskog zida, koji predviđa formiranje dva kruga djelovanja i dva zaštitna lanca za vrhovnog bosa. Tako se jedna posebna grupa najodanijih osoba brine o sigurnosti Denara i njegovih jataka, dok druga, potpuno odvojena, izvršava samo naređenja koja obuhvataju ucjene, reketiranje, ubistva kao i djeljenje “mafijaške” pravde.  

Denarova poslovična sumnjičavost ga je držala svih ovih godina daleko i od njegove ćerke Lorence koja je u međuvremenu postala punoljetna. Nema dokaza da je za sve ove godine Lorenca vidjela svog oca, što se da zaključiti i na osnovu njenih postova na društvenim mrežama, ali i na osnovu jednog Denarovog pisma jednom prijatelju koji je dospio u ruke istražnih sudija.

Lorenca i njena majka su se prije dvije godine odselili iz porodične kuće Denarovih kada se pronijela vijest da Denaro ima još jedno dijete, kojem se zna samo ime Frančesko, po dedi, dok nema preciznih podataka ko mu je majka, gdje živi, čak ni kad je rođen, pretpostavlja se 2005. godine. 

Superkoza nostra

Nekoliko pokazatelja upućuju da je mafijaš iz Trapanija konstruisao svoju “Superkoza nostru”. Reč je o sasvim drugom tipu mafije od one seljačke, vulgarne čiji su simboli Korleonezi. Rina je prema istim saznanjima 1991. godine autorizovao Mesinu Denara da napravi svoju kosku u Trapaniju koja bi djelovala potpuno autonomno. Tada mladi mafijaški bos počinje da plete svoju mrežu kontakata u centrima moći u Palermu i Rimu. Novi stil djelovanja obuhvata investiranje novca od mafijaških aktivnosti u legalne ili poluilegalne poslove.

Poslije Rinine smrti 2017. godine sve je evidentnije da postoje dvije Koze nostre. Jedna konzervativna, arhaična ukorijenjena u provinciji i vjerna tradicionalnom funkcionisanju i druga “moderna” sa duboko puštenim pipcima u velikim gradovima orijentisana na biznis, javne radove i velike projekte. Mesina Denaro je jedini bos koji je objedinio oba krila, obezbjeđujući svojoj organizaciji kontrolu teritorije i upliv u velike poslove, od ilegalnih (droga) do legalnih, koji su u rasponu od građevinarstva preko trgovinskih lanaca do zelenih tehnologija. 

Mesina Denaro nije više toliko opasan zato što je ubica i jer nosi odgovornost za atentate na Borsolina i Falkonea, već zato što ima toliko veliku moć i veze da je u stanju da zagadi svojim prljavim novcem dobar dio legalne ekonomije u Italiji i da uništi lokalna i nacionalna tržišta, od nekretnina do energije i novih tehnologija, zarad ličnog kriminalnog profita.

Zato je više nego u prethodnih 28 godina danas važno da što prije bude uhapšen.