Samoproglašeni antifašisti postali su najveći fašisti

Izvor: Glas Srpske

Različite ideologije, politički oponenti sa istoka i zapada su polovinom 20. vijeka srušili najveće zlo ljudske istorije, a ta veličanstvena pobjeda je ozvaničena 9. maja, kada su njemački generali stavili paraf na dokument kojim je potvrđena kapitulacija Hitlerove Njemačke u Drugom svjetskom ratu. Danas, 76 godina kasnije, tema antifašizma je, umjesto da ponovo ujedinjuje, tačka spajanja revizionizma i ideološkog nadgornjavanja.

Dan pobjede nad fašizmom se godinama obilježava 9. maja, u znak sjećanja na završetak Drugog svjetskog rata, a taj datum se slavi i kao Dan Evrope. Kapitulacijom Njemačke je ozvaničen početak kraja krvavog sukoba u kojem je, prema procjenama, stradalo oko 55 miliona ljudi, što ga čini jednom od najvećih svjetskih katastrofa koja se mora pamtiti.

Pod uticajem hladnog rata i novim tendencijama globalizma ideja antifašizma postala je sredstvo za ostvarivanje ciljeva koji su današnji svijet doveli u situaciju sličnu onoj pred praskozorje Drugog svjetskog rata. Jaz između bogatih i siromašnih, trka u naoružanju, zapaljive retorike i duboke podjele su sve ono što čini moderni svijet.

Da li je fašizam zaista pobijeđen ili je samo promijenio svoj oblik u kojem se manifestuje? Zašto se danas antifašizam podrazumijeva, a da se ne objašnjava šta zaista znači i da li je takva situacija proizvela da se mlađim generacijama lako nametnu lideri ili političke opcije koje imaju naznake fašizma? Da li je ideja mira i jedinstva u Evropi i svijetu propala?

Režimi i kampanje

Nigdje na svijetu 9. maj nema veći značaj nego u Rusiji, koja je uz Jevreje, Srbe i Rome preživjela najveće gubitke i, uz savezničke sile, igrala ključnu ulogu u pobjedi nad Hitlerovom Njemačkom.

– Dan pobjede je najveći praznik za cijeli narod Rusije, a i za sve narode Sovjetskog Saveza. Pobjeda u Drugom svjetskom ratu je postala neotuđivi dio našeg genetskog koda. Rat je pogodio skoro svaku sovjetsku porodicu i stoga se praznik slavi u svim zemljama-članicama Zajednice nezavisnih država – rekao je za “Glas” ambasador Rusije u BiH Igor Kalabuhov.

Na pitanje zašto se veličanstvena Parada pobjede održava samo u Moskvi i da li se može povući paralela između nekih današnjih poteza pojedinih zapadnih zemalja i njihovih zvaničnika sa određenim potezima i dešavanjima iz najmračnijeg perioda prošlog vijeka, Kalabuhov kaže da se Parada održava širom Rusije, od Kalinjingrada do Vladivostoka, ali i u glavnim gradovima Bjelorusije i Kazahstana. 

– Ovaj događaj odražava radost pobjede i moć vojnih snaga koje stoje na straži mira i slobode. Nažalost, sve češće u posljednje vrijeme svjedočimo obnavljanju fašističkih ideja širom svijeta. Upravo zbog toga se zalažemo za vaspitanje mladih generacija u duhu istorijske istine i za zajedničku borbu protiv falsifikovanja istorije – rekao je Kalabuhov.

Istoričar iz Beograda Čedomir Antić naglašava da je fašizam pobijeđen, ali se, kaže, veoma često vezuje za neke tendencije koje prepoznajemo kao nešto što može dovesti do pojave režima, odnosno političkog sistema koji bi i danas bio poguban kao nekada fašizam.

– Nevolja je u tome što je zloupotreba antifašizma bila velika u međuvremenu, posebno u totalitarnim režimima, pa je ispalo da svako onaj ko nije za neku političku opciju u očima zagovornika takve totalitarne opcije odmah postaje fašista – istakao je Antić.

Demokratija se danas pretvorila u zbir procedura koje oni moćniji, prema njegovim riječima, gledaju da ne poštuju i u neprekidno istraživanje javnog mnjenja.

– To nije demokratija. Demokratija je sloboda, suvereni narodi, slobodni građani koji vode računa o sebi, glasaju, daju mandat, a ispostavilo se da je od biblioteke i skupštine važnija kampanja za istraživanje javnog mnjenja – smatra Antić.

Profesor Fakulteta političkih nauka u Banjaluci Vlade Simović kaže da je današnji svijet, u tehnološkom smislu i sa aspekta mogućnosti ostvarivanja ljudskih prava, bolje mjesto nego prije jednog vijeka, ali ističe činjenicu da totalitarne ideje i pojedini totalitarni režimi i dalje žive i imaju snažan uticaj na ljude i savremene procese.

– Snažne su tendencije uspostavljanja globalne moći velikih korporacija i njihovih oligarhija. Time se sužava prostor slobode, urušavaju se suverene države, a sa njima i moć njihovih suverenih naroda. A kada određeni narod izgubi suverenitet i sposobnost da kreira političke, društvene i ekonomske procese, postaje dezorijentisana i porobljena masa. Takvo stanje nas vodi u globalnu porobljenost svjetskim i njima odanim domaćim oligarhijama. Bez obzira na činjenicu da je fašizam kao oblik uspostavljanja kontrole nad ljudima formalno pobijeđen, ostali su neki drugi modeli koje koriste neke nove oligarhije. Nažalost, ljudska je istorija kontinuitet eksploatacije masa od strane uskog kruga najmoćnijih elita. Tako je bilo u Akadskom carstvu, Egiptu, Rimu, kao i u fašističkim državama, a tako je i danas. Mijenjaju se samo načini i granice mogućnosti eksploatacije nad ljudima. One su danas na najnižem nivou jer je demokratski i diskurs ljudskih prava nešto što dominira u javnom prostoru kao vrijednost za koju se vrijedi boriti. To ne znači da autoritarna kontrola i eksploatacija ljudi ne postoje. Naprotiv, i te kako su prisutne, ali u jednom sofisticiranom obliku, punom manipulacije i latentne prisile – kaže Simović.

On ističe da je u posljednje vrijeme primjetno da se fašistički i nacistički zločini relativizuju i da je ovaj fenomen vidljiv i u BiH.

– Jedna od sarajevskih škola ponijela je naziv Mustafe Busuladžića, jednog od najvećih bošnjačkih nacista. Iako je ta odluka, koliko se sjećam, kasnije promijenjena i dalje je skandalozna. Ona je poruka koje su to vrijednosti koje su u datom trenutku zastupali političari u Kantonu Sarajevo. Kao rođenom Sarajliji, iz srpske porodice sa antifašističkim nasljeđem, ovo mi je bilo skandalozno i poruka da je, u tom trenutku, većinska politička elita sa prostora Kantona Sarajevo bila suprotna idejama antifašizma. To je jedan u nizu dokaza da fašizam i nacizam nisu pobijeđeni – ističe Simović.

Revizija istorije i hladni rat

Antifašizam, a tako i 9. maj danas su predmet revizionističkog pristupa istorijskim događajima, a začeci takvih procesa sežu u period hladnog rata, kada se značaj suprotstavljenih strana, SAD i SSSR-a, u borbi sa nacifašizmom različito interpretirao.

– Istorija je živa nauka u kojoj se često pojavljuju novi dokazi i time revidiraju postojeća znanja. Međutim, kada se revizija istorije odvija pod uticajem dnevne politike ili određenih dominantnih globalnih ili ideoloških diskursa, onda je problematična i može da ima društvene i političke posljedice. Nesporno je da treba stalno izučavati istoriju i mnoge pojave i događaje demistifikovati. Ali taj posao treba prepustiti naučnicima, za koje se očekuje da će istraživanja sprovesti odgovorno i objektivno – ističe Simović.

On dodaje da je upravo hladni rat uveo potpuno sulude kategorije u javni prostor kroz niz manipulacija i perfidno kreiranih poruka i da je to najbolja potvrda o tome da je ljudska istorija teška i brutalna.

– Njima su satanizovani cijeli narodi, države i ideje. Ovaj ideološki određen sukob između različitih globalnih aktera je imao za pobjednika kapitalistički Zapad. Međutim, to je bila Pirova pobjeda. Zapad je izgubio ideološkog protivnika, ali nije uništio Rusiju kao bitnu svjetsku silu. Krize iz 2008. i posljednja “pandemijska” iz 2020. godine su pokazale da ideje socijalizma i socijalne države nisu poražene, već da su čak u usponu. Bez postojanja komunističkih, totalitarnih i destruktivnih režima na istoku, ideje socijalizma i socijalne države su ponovo dobile šansu da se progresivno razvijaju, i to u duhu socijaldemokratije i socio-liberalizma. One se javljaju kao alternativa idejama neoliberalizma. Riječ je o ideologiji koja je svijet odvela u velike socijalne podjele, brojne društvene i političke krize i ratove – kaže Simović.

Politički analitičar Srđa Trifković kaže da je upravo liberalna kvaziljevica preuzela barjak fašizma kao stanje duha i oblika totalitarne kontrole.

– Daleko od toga da su sada neki neonacisti i ošišani skinhedsi naslednici fašističkog pogleda na svet, naprotiv, to su danas upravo politički korektni totalitarci koji nam nameću neke potpuno izvitoperene i neljudske sisteme vrednosti. Pri tome se tretman svakog neistomišljenika kao devijantnog lika sprovodi kroz kriminalizaciju – rekao je Trifković.

Upakovani fašizam

Jedna od odlika fašizma je da se kriminalizuju i demonizuju svi njegovi sumnjičavci, koji mu ne pristupaju na način da ga objeručke dočekuju. Slične reakcije možemo vidjeti i danas, jer svako neprihvatanje ideja Zapada smatra se buntom ili prkosom zdravom razumu, dok oni koji ne podržavaju neoliberalne ideje bivaju satanizovani.

– U Evropskoj uniji je upravo od strane te, da je tako nazovem, postmoderne elite nametnut princip da nacionalni suverenitet predstavlja relikt prošlosti koji treba ukinuti, da zemlje ne pripadaju narodima koji ih tradicionalno nastanjuju. Ni podela na muško i žensko više ne važi. I tu vidimo tipične fašističke reakcije. Znači, svako neslaganje sa takvim stavovima izaziva histerične izlive animoziteta i spremnost na radikalno ućutkivanje neistomišljenika. Ako fašizam tretiramo kao netolerantni oblik nametanja jednog neljudskog sistema vrednosti, pri čemu se kriminalizuju i demonizuju svi njegovi sumnjičavci koji ga ne prihvataju oberučke, mislim da smo na dobrom putu da upravo taj neoliberalni totalitarizam savremenog zapada bude pravi naslednik fašizma – smatra Trifković.

On kaže da nosioci takvog stanja duha sebe predstavljaju i proglašavaju za borce protiv fašizma, a nosioce suvereniteta i identiteta poput Viktora Orbana ili Vladimira Putina protivnicima.

– Jedan britanski komentator je jednom prilikom istakao kako u svakoj debati u savremenom svetu gde jedna od strana nema argumenata dolazi do svođenja na apsurd. Kada dođemo do te hitlerizacije, što je bilo omiljeno retoričko oružje Hilari Klinton, onda znamo da su svi racionalni argumenti iscrpljeni – zaključuje Trifković.

Ceremonija

Njemački predstavnici su dva puta potpisali kapitulaciju. Ona prva sa saveznicima je potpisana u Remsu 7. maja i stupala je na snagu dan kasnije u 23.01 po srednjoevropskom vremenu. Josif Staljin je bio nezadovoljan ovim događajima, smatrajući da predaju mora da primi samo izaslanik vrhovne komande Sovjetskog Saveza i da bude potpisana u Berlinu. Insistirao je da je protokol iz Remsa bio samo preliminarni, a da se glavna ceremonija mora održati u Berlinu, gdje se tada nalazio maršal Georgij Žukov. Stoga je organizovana druga ceremonija na neoštećenom imanju izvan Berlina uveče 8. maja, kada je već bio 9. maj u Moskvi zbog razlike u vremenskim zonama. Feldmaršal Vilhelm Kajtel kao načelnik štaba Vrhovne komande Vermahta, general-pukovnik Hans-Jirgen Štrumpf kao predstavnik Luftvafea i admiral Hans Georg fon Frideburg su potpisali njemačku kapitulaciju u štabu sovjetske armije u Berlin-Karlshorstu. U ime saveznika njemačku predaju prihvatili su sovjetski maršal Žukov i britanski maršal Artur Teder. Prva parada pobjede u Moskvi je održana 24. juna 1945. Svake godine od tada se održava 9. maja. Najveća je bila 2015. godine kada se slavilo 70 godina od završetka Drugog svjetskog rata.

Hrvatska

Poruke, parole i skandiranja iz vremena fašističke Nezavisne države Hrvatske sve se češće posljednjih godine mogu čuti iz Zagreba, Splita, a posljednji incident zabilježen je u Borovu Selu. Srđa Trifković smatra da, ipak, nije u pitanju fašizam.

– Fašizam tretira sopstvenu naciju na nešto već formirano i postojeće, a kod Hrvata je to kompleks nesigurnosti i još prisutna tendencija definisanja sebe samog kroz mržnju prema drugome. Većina hrvatskih nacionalista ustaškog pedigrea uopšte ne haju za ideološku nadgradnju – samo žele da Hrvatska bude očišćena od Srba – ističe Trifković.