Sirijski gambit

Piše: Željko Stojanović

Upita me prijatelj šta se dešava u Siriji? Odgovorih mu da bih ja malo sačekao jer se igra „Sirijski gambit“. Trinaest godina u unutrašnjem ratu, izazavnom spolja, Bašar el Asad i njegova vlada su opstali. Uz pomoć Ruske Federacije i šitskih milicija sklonih Iranu. U jednom momentu 2020. godine kada Sirijska arapska armija davi islamsku državu, potiskuje, pobjeđuje islamističke, terorističke frakcije, skoro oslobađa Siriju, osim sjeveroistoka gdje su Kurdi i Amerikanci, dijelova sjevera gdje je upala turska vojska, sklapa se primirje. U tankoj traci Sirije uz tursku granicu, uz naklonost Turske, prećutnu saglasnost Rusije, nalaze utočište teroristi iz Džebhat al Nusre, kasnije Hajat Tahrir al Šama, konglomerata Sirijske nacionalne armije. Idlib im je središte. Od tada do 27.11.2024. godine Sirija je zapretena ne i ugašena. Prije i malo poslije 27.11.2024. godine Iran, Sirija i Turska su u kontaktu uz posredovanje Saudijske Arabije i Arapsea lige. Ruski ratni brodovi 23.11.2024.  isplovljavaju iz sirijske luke Tartus na otvoreno more, u avio – bazi Hmejmim kod Latakije Rusi podižu borbenu gotovost na najveći nivo. U istom danu kada nastupa primirje između Izraela i Hezbolaha Hajat Tahrir al Šam na čelu sa glavosječom Mohamedom al J(DŽ)olanijem iz Idliba napada Alep i osvaja ga. Nema otpora. U narednih 10 dana J(DŽ)olani je u Damasku i daje intervju, gle čuda, CNN – u. Poziva „svu braću hrišćane, muslimane sunite, šite, alavite, druze na suživot u Siriji“. Neko bi pomislio da je ovo neko zavitlavanje. Bilo bi dobro da jeste. Promarširajući kroz Hamu, Homs u Damasku se Hajat Tahrir al Šam susreće sa Nacionalnim otporom čiji su pripadnici došli sa juga, iz Dare. Aktiviraju se Kurdi u Deir Ez Zoru na istoku Sirije. Sirijska arapska armija tamo nestaje, raspada se, prelazi u Irak ili luta pustinjom. Na sjeveru i sjeveroistoku Kurdi uz Amerikance prihvataju borbu sa islamistima koje podržava Turska…

Gdje nestadoše elitne jedinice Sirijske arapske armije što su bile strah i trepet za islamiste pa i regularnu tursku vojsku? Gdje je bila i gdje je sada elitna 25. divizija specijalnih snaga, legendarne „Tigrove snage“ pod komandom generala Suheila el Hasana? Kud se djenu prestižna i moćna 4. oklopna divizija kojom je komandovao Bašarov brat Maher? Da ne spominjemo ostale jake i brojne sirijske vojne jedinice ali samo u ove dvije bilo je 30 000 – 40 000 odlično obučenih, prekaljenih boraca sa takvom opremom, oruđem i oružjem da su iz Alepa u jednom pravcu same mogle izbiti na tursku granicu. Ništa. Muk. Bašar je u aprilu 2024. godine penzionisao generala Suheila el Hasana. Maher el Asad navodno je ubijen u septembru 2023. godine. I šta? Šta bi sa njihovim elitnim jedinicama? Tišina. 

Ministarstvo inostranih poslova Ruske Federacije saopštilo je da je Bašar El Asad sa zainteresovanim inostranim faktorima u sirijskom sukobu dogovorio svoju ostavku i dao instrukcije za prenos vlasti. U tim dogovorima Rusija nije učestvovala. Nakon toga Asad traži i dobija azil od Ruske Federacije iza čijih leđa je napravio dogovor o promjeni vlasti u Siriji? Ruske vojne baze u Tartusu i Hmejmimu kod Latakije se ne napadaju. Zanimljiva je masovna pojava da se alaviti, hrišćani i šiti masovno sele iz svih dijelova Sirije u pokrajinu Latakija koja je većinski alavitska. Asadov premijer Mohamed al Džalali je favorit glavosječe J(DŽ)olanija. Al Džalali, Al J(DŽ)olani i iz Istanbula predstavnik sirijskih pobunjenika Anas al Abda uglas kažu da su Siriji potrebni dobri odnosi sa Moskvom jer je Rusija važan svjetski igrač. Turski predsjednik Erdogan podržava takav njihov stav. U svjetlu ostanka ili evakuacije ruskih vojnih baza u priobalju Sirije ne treba to uzimati zdravo za gotovo pogotovo od Turaka. Indikativno je i distanciranje SAD i Rusije od daljih događaja u Siriji. Kremlj je saopštio da će sada sirijski narodi i građani morati sami odlučiti i raditi na budućnosti Sirije. Uskoro predsjednik SAD Donald Tramp reče kako se Vašington ne bi trebao miješati u sukobe i stanje u Siriji jer to nije američki rat. Reče to i ne trepnu dok američki vojnici borave sa Kurdima na sjeveroistoku Sirije i pljačkaju tamošnje prirodne resurse naftu i gas. 

Znamo ko je prva žrtva u „Sirijskom gambitu“. Nesrećna Sirija i njeni građani. Potezi svih velikih i manjih igrača u ovoj partiji nagovještavaju neizvjesnu igru. Završnica je daleko. Možda perpetum mobile. Kao u Afganistanu, Libiji…Etnički i vjerski heterogena Sirija će se suočiti sa ogromnim izazovima opstanka i funkcionisanja. Arapi, Kurdi, Čerkezi, Turkmeni, Jermeni, muslimani suniti, muslimani šiti, hrišćani, maroniti, alaviti, druzi, ismailisti…Pa onda Hajat Tahrir al Šam, Sirijska nacionalna armija, Narodni otpor, Sirijske demokratske snage (YPG) i u pustinji islamska država…Biće izuzetno teško. Taj dio svijeta i uopšte arapsko podneblje nema istoriju, iskustvo, znanje da prevaziđe međusobne razlike. Pogotovo onu da sekularno pretpostave religijskom. Neizvjesni i magloviti su dani pred Sirijom i tim regionom. Neka se spreme Irak i na kraju Iran. Izrael trlja ruke.

Mišljenja i stavovi objavljeni u rubrici “Kolumne” su isključivo lični stavovi autora tekstova i ne odražavaju stavove redakcije portala.