Izborni zakon BiH i logika inostranog “pačanja”

Autor: Vlade Simović

U srpskom jeziku postoji stara riječ “pačati”. Mnogi ne poznaju dubinu značenja ovog pojma, pa ga često mijenjaju sa riječju “petljati”. Međutim, ova riječ ni izbliza ne opisuje dubinu pojma “pačanje”. A “pačanje” je stanje u kojem se neko sa zlom namjerom uvezanom sa neznanjem upliće u nečije odluke, sistem i život uopšte.

Od kraja 80-ih godina razni su se internacionalni akteri “pačali” u bh odnose. “Pačali” su se inderektno, imajući svoje “misionare”, “kreatore” i “dželate” kojima su zavađali istorijski podijeljen narod u njegovoj “religijskoj vododjelštini” i stalnom sukobu na “krvavoj granici civilizacija”.

“Pačali” su se i direktno. U početku podržavajući akte konstitucionalne jednostranosti koji su jasno vodili u rat, da bi u naredne tri godine vodili unaprijed propale arbitražne procese sve do Dejtona. Ovo posljednje “uspješno pačanje” ostvareno je na projektilima “atlantizma” stvarajući presedan u modernoj pravnoj i političkoj istoriji svijeta.

To “pačanje” porušilo je zapadne vrijednosti i ideale. Srušilo je ideje suvereniteta, konstitucionalizma, parlamentarne kulture, demokratskih institucija i u konačnom ljudskog dostojanstva. Ovo pišem kao neko ko je odrastao uz zapadne ideje prosvetiteljstva i parlamentarizma. Uz misli jednog Loka, Mila i Rusoa. Pišem ovo sa žalom jer taj Zapad od kojeg sam učio i sa kojim sam rastao, nije onaj koji bi nametnuo Ustav kroz Sporazum iz Dejtona. To nije ni onaj Zapad koji bi zbog geopolitičkih interesa 25 godina provodio politiku “pačanja” u podijeljenom i postkonfliktnom društvu Bosne i Hercegovine. Pri tome mu ne dozvoljavajući da politički sazri i postane samostalan.

To definitivno nije ni onaj Zapad koji bi negirao logiku društvenih podjela, poništavao izbornu volju nosilaca suvereniteta i putem “visokog predstavnika” donosio odluke umjesto legitimno izabranih poslanika u parlamentu.

Ovaj Zapad koji ovdje živi i djeluje nije rusoovski, milovski ili lokovski… On je “pačalački”. On se “pača” iz svoje geopolitičke i ideološke nadmenosti, ostvarujući moć u jednom prostoru tragične istorije. Prostoru koji vapi za slobodom da se barem jednom u istoriji popusti od bilo čijeg “pačanja”, ma bilo ono nekadašnje osmansko, kasnije kalajevsko ili današnje neoliberalno. Jer samo slobodni i bez “cezarovski” baždarenih prijatelja iz inostranstva, možemo stvoriti nekakav dogovor i mir. Ma bila to funkcionalna država ili razdvojene komšije.

U nizu “pačanja”, poseban pasjaluk bilo je nametanje Izbornog zakona Bosne i Hercegovine. Volfgang Petrič Zakonodavac se svojski potrudio da ovim Zakonom ostvari trajnu nestabilnost i uništi i ono malo nekada izgrađene političke kulture.

Zadnjih godinu dana sam posvetio želji da se ovaj Zakon izmjeni. Bio sam spreman da pomognem svima i učestvujem u svim raspravama, seminarima i vebinarima organizovanim na tu temu. Razgovarao sam i sa onima čije vrijednosti i politike dijelim, ali i sa onima suprotnim sebi. I svi su bili svjesni potrebe da se Zakon mijenja. Upoznao sam neke sjajne ljude koji provode određene politike i to mi je bilo zadovoljstvo.

Predložio sam nekoliko izmjena koje stvaraju stabilne parlamente i odgovorne politike. Riječ je o tome da se uvede: D’Ontova formula, poveća izborni prag na 5%, a za koalicije na 7%, smanji broj preferencija unutar zatvorenih neblokiranih lista na jednu, ukinu kompenzacijski mandati, ukrupne izborne jedinice, uvedu regionalne kvote, poveća broj poslanika u parlamentima, uvede elektronski čitač otiska prsta i brojač glasova, pod uslovom da se neće narušiti tajnost glasanja, ukine glasanje poštom, proširi i izmjeni sastav CIK-a.

Ovim se stvaraju preduslovi da se stvore stabilne skupštinske većine i odgovrnije politike. Tek onda je moguće mijenjati i druge akte, rješavati ozbiljne političke i socijalne probleme, od presude “Sejdić-Finci”, problema “hrvatskog člana Predsjedništva”, pa sve do ekonomskih pitanja.

Međutim, opet su se pojavili “pačatori”, da se “pačaju”, na opštu radost onih “nesretnika” koji ih prizivaju. Tu su Šmit, Palmer i ostali “kalajevci” novog doba. I koliko god, mi koji dijelimo zapadne političke vrijednosti, u koje se oni “zaklinju”, pokušavali da im objasnimo da to nije ispravno, da ruše “temelje” svojih političkih vrijednosti, oni i njihovi bh “misionari” to ne žele da čuju.

To je naša tragedija, a ovo vjerovatno jedan od mojih posljednjih komentara na temu izmjene Izbornog zakona Bosne i Hercegovine.

Neka je na čast onima koji prizivaju “pačanje” inostranih aktera i koji ne žele nijedan kompromis. One koji hoće da se “pačaju” u naše dvorište mogu donekle da razumijem, to je ipak geopolitika, ali one koji ih prizivaju, eh to već ne mogu.

Izborni zakon Bosne i Hercegovine donesen je u godini kada sam počeo da radim. Ove godine punim dvije decenije radnog staža. Tužno je priznati da smo 20. godina taoci ovakvog Izbornog zakona Bosne i Hercegovine. Taoci jednog surovog intervencionizma, koje je ništa drugo do jedno bezobzirno “pačanje” u živote ljudi jednog nesrećnog i podijeljenog prostora!