Sarajevsko srpsko pozorište
Priredio: Filter (korišten tekst Marka Marjanovića)
Sarajevski Srbi su začetnici pozorišne umjetnosti na ovim prostorima. Despića kuća bila je preteča savremenog pozorišta i u njoj su igrane prve pozorišne predstave u gradu na Miljacki.
Sarajevsko srpsko pozorište bilo je pozorišna kuća i jedina institucija čiji cilj je trebalo da bude isključivo bavljenje pozorišnom umjetnošću na teritoriji ratnog Srpskog Sarajeva. Pozorište je formalno postojalo nekoliko dana, a osnovano je 21. novembra 1995. godine, a sve aktivnosti oko daljeg rada pozorišta prekinulo je potpisvanje Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini.
Pozorište je bilo smješteno u Vogošći, u prostorijama bivšeg opštinskog Kulturnog centra. Pozorišna umjetnost se u Srpskom Sarajevu odvijala u sklopu kulturnih centara, a okosnica osnivanja Sarajevskog srpskog pozorišta je predstavljalo organizovanje prvog Festiivala monodrame Srpske. Značaj Festivala monodrame u to vrijeme bio je nesaglediv u Republici Srpskoj a njegovo održavanje motivisalo je gotovo sve opštine u Srpskom Sarajevu kad je kultura u pitanju.
Opština Vogošća, u saradnji sa Gradom Srpsko Sarajevo, inicirala je nakon održavanja prvog Festivala monodrame Srpske u Hadžićima rekonstrukciju svog Kulturnog centra u Sarajevsko srpsko pozorište.
Sarajevsko srpsko pozorište u Vogošći je otvoreno, pa odmah zatvoreno, noć nakon što su objavljeni rezultati dejtonskih pregovora, 21. novembra na datum koji je odabran kao krsna slava (Sveti Arhanđel Gavrilo) pozorišta. Za razliku od Festivala monodrame ovo pozorište trajalo je samo jedan dan a izvedena je samo jedna predstava, „Seme” Narodnog pozorišta Republike Srpske koje je pomagalo cijelu akciju i o svom trošku uspjelo da doputuje i izvede prvu srpsku predstavu u Vogošći zahvaljujući, prije svih, nesebičnom zalaganju tadašnje direktorke pozorišta Ljiljane Labović. Nažalost, egzodus Monodrame Srpske podstakao je i egzodus Sarajevskog srpskog pozorišta.
Jedan od glavnih inicijatora formiranja i otvaranja Sarajevskog srpskog pozorišta bio je i Srna fest, koji je dobio veliku političku podršku Skupštine grada Srpsko Sarajevo i materijalnu pomoć Opštine Vogošća. U kratkom periodu od šest mjeseci, trpeći ofanzive i bombardovanja, bivši Dom kulture pretvoren je u pozorište sa svjetskim standardima i normativima.
Tadašnja Vlada Republike Srpske, u nizu prioriteta koji su je objektivno pritiskali tokom egzodusa sarajevskih Srba u februaru 1996. godine, nije poslala odgovor gdje treba graditi i organizovati kulturni kutak za narod sa ovih prostora. Grad Srpsko Sarajevo pobrinuo se za smještaj evakuisanih biblioteka sa Ilidže i Novog Sarajeva i Festival Monodrama Srpske iz Hadžića, i sve je preseljeno u Lukavicu, u nekadašnji Vojnički klub, kao budući nukleus kulturnog života Srpskog Sarajeva. U njemu je Festival monodrame nastavio da živi, a sa njim paralelno i ideja o rekonstrukciji zgrade Vojničkog kluba u Sarajevsko srpsko pozorište, prvu profesionalnu i do kraja opremljenu instituciju tog tipa u Istočnom Novom Sarajevu.
Sarajevsko srpsko pozoršte organizovalo je tokom svog kratkog formalnog postojanja igranje samo jedne predstave. Predstava „Seme” Narodnog pozorišta Republike Srpske je izvedena, a kao poseban kuriozitet ove predstave je da je njenim izvođenjem 23. novembra 1995. otvorena ali istovremeno i zatvorena nova pozorišna scena u Vogošći, to jeste Sarajevsko srpsko pozorište. Bilo je to samo dva dana nakon prekida rata.
