Zašto je broj mrtvih od korona virusa u istočnoj Evropi čak 60 puta manji nego u zapadnoj Evropi?

Izvor: www.advance.hr

Govoreći o dostupnim statističkim podacima nemoguće je ne uočiti kako postoje neke velike razlike u broju oboljelih i mrtvih kada poredimo zapadnu i istočnu Evropu. Možemo liniju povući ravno između bivšeg socijalističkog bloka i demokratskog zapadnog. Razlike su velike, prevelike da se ne bi detaljno analizirale.

Krenimo redom. Počnimo sa populacijom. Na prostoru Evrope danas živi oko 740 miliona stanovnika – u tu populaciju uključujemo i Rusiju (veći dio ruske teritorije nalazi se u Aziji, ali većina stanovništva Ruske Federacije, čak 110 od 143 miliona, živi na prostoru Evrope).

Sada ćemo Evropu podijeliti na istočnu i zapadnu, prema političkim linijama iz vremena socijalističkog bloka. U “istočnu Evropu” ćemo tako uključiti i prostor bivše SFRJ kao i stanovnike koji žive na prostoru nekadašnje istočne Njemačke.

Zbrajajući ukupnu populaciju svih zemalja nekadašnjeg socijalističkog bloka, odnosno sve “iza Željezne zavjese” (i malo ispred – odnosno SFRJ) dobijamo brojku od nekih 300 miliona ljudi. Dakle, istočna i zapadna Evropa nisu baš 50/50, ali u svrhu ove analize možemo reći da su “tu negdje” (ako bismo u tu računicu dodali i “autohtone” stanovnike istočne Evrope koji rade na prostoru zapadne, brojke bi bile još i sličnije). Konkretnije – na istoku Evrope živi otprilike 40% stanovnika, a na zapadu ih živi otprilike 60%.

Sljedeći podatak je broj zaraženih i broj preminulih od posljedica Kovid-19 u zapadnoj i istočnoj Evropi. Koristeći se relevantnim javnim statističkim podacima dolazimo do ovih brojki*:

• Broj slučajeva zaraze u istočnoj Evropi: 41,796

• Broj slučajeva zaraze u zapadnoj Evropi: 705,110

• Broj smrtnih slučajeva u istočnoj Evropi: 1,011

• Broj smrtnih slučajeva u zapadnoj Evropi: 60,297

*Podaci od 9. aprila

Prema ovim podacima na zapadu Evrope imamo 17 puta više oboljelih kao i čak 60 puta više preminulih. Izazov pred nama je pokušati odgonetnuti zašto su ove razlike tako velike. Po tom pitanju mogli bismo izdvojiti nekoliko teorija.

Podaci nisu tačni ili se stvarne brojke prećutkuju

Koliko možemo biti sigurni u bilo koje brojke koje se predstavljaju kao službene? Svjetska zdravstvena organizacija (WHO), koja ima svoje predstavnike u svim zemljama svijeta, uzima ih kao relevantne. Dakako, metodologija prikupljanja ovih brojki može (iako ne bi smjela) varirati od zemlje do zemlje, a zavisi i od nekih drugih faktora. Naime, većina stručnjaka slaže se kako su stvarne brojke, za sve zemlje svijeta, gotovo sigurno puno veće od priloženih, bar što se tiče broja zaraženih – procjenjuje se kako bi stvaran broj zaraženih na globalnom nivou mogao biti između 10 i 20 puta veći od dokumentovanog. Razlog je u činjenici da se ne provodi dovoljno testiranja. Što neka zemlja manje testira biće manje zabilježenih slučajeva.

Postoje i sumnje da (barem neke) zemlje istočne Evrope “prikrivaju” stvarno stanje namjerno prikazujući brojke nižima što jesu. To je pretpostavka i takva optužba nije nužno utemeljena. Broj zaraženih može se lako sakriti, previditi, ili jednostavno ne otkriti. No, tu je i druga statistička kolona – broj umrlih, a ona se već teže može prikriti.

Teoriju o netačnim ili skrivenim podacima ne možemo posve odbaciti, valja je uzeti u obzir, ali ako i jest relevantna ona možda tek manjim djelom doprinosi ogromnoj razlici u broju mrtvih zaraženih između istočne i zapadne Evrope.

Virus nije prodro na istok u istoj mjeri kao na zapad

Ova teorija je već konkretnija. Ko god je gledao interaktivnu kartu vazdušnog saobraćaja iznad Evrope uočio je znatno veće “gužve” na zapadu u odnosu na istok Evrope.

Razlika između gustoće vazdušnog saobraćaja na istoku i zapadu Evrope jasno je vidljiva. Takvo stanje bilo je i u januaru ove godine kada većina zemalja još nije korona virus tretirala kao nešto naročito opasno. Drugim riječima, virus – koji je stigao iz Kine – se stigao puno više proširiti po zapadnoj Evropi putem vazdušnog saobraćaja.

Jesi li ovi podaci razlog zašto na istoku imamo toliko manje oboljelih i umrlih? Možda djelomično i jesu, ali postoji problem pri toj pretpostavci. Kovid-19 je vrlo zarazna bolest, a između većeg širenja virusa i uvođenja strogih mjera prošlo je dosta vremena. Drugim riječima, virus se stigao proširiti poprilično po istoku Evrope. Ipak, činjenicu da je zapadni dio Evrope daleko frekventnije mjesto od istoka treba svakako uzeti u obzir i ovu teoriju uračunati kao bitnu u širem pojašnjenju istok-zapad situacije.

Mentalitet

To je već tema koja se provlači od prvog dana pojave korona virus krize. Naime, kada je Kina počela uvoditi krajnje oštre mjere i zatvarati provinciju Hubei, mnogi su se već tada pitali može li se tako šta uopšte nametnuti prosječnom stanovniku Evrope? Teško, no ipak puno teže prosječnom stanovniku zapadne nego prosječnom stanovniku istočne Evrope. Zašto? Zbog mentaliteta, odnosno istorijskog iskustva. Stanovnici istočne Evrope živjeli su decenijama pod jednopartijskim komunističkim vlastima koje su – neke manje, neke više insistirale na poslušnosti svojih stanovnika. Prošlo je 30 godina od onda, no neki načini razmišljanja definitivno su opstali, između ostalog i taj da se naredbe previše ne propitkuju nego se slušaju.

U svakom drugom trenutku to može zvučati okrutno no u ovom specifičnom vremenu takav mentalitet možda spašava živote.
U svakom slučaju, poštovanje mjera svakako pomaže u ovoj situaciji. Prema nekim istraživanjima mjere na istoku Evrope u pravilu su strožije nego na zapadu.

Genetika

O samom virusu još uvijek se dosta toga ne zna. Još uvijek ne možemo sa sigurnošću reći ni koji su sve načini na koji se on prenosi. Činjenica je da u svim zemljama svijeta imamo slučajeve oboljelih koji jedva da primijete simptome, kao i slučajeve inače zdravih i mlađih ljudi koji završavaju smrću. Stručnjaci se slažu da genetika može igrati jako veliku ulogu u tome kako će na koga djelovati ovaj novi korona virus. Po tom pitanju već se pokreću intenzivna i velika istraživanja.

Činjenica jeste da su velika većina stanovnika istočne Evrope Sloveni, sa svojim specifičnim genetskim karakteristikama. Ima li ta činjenica ikakve veze sa znatno nižim procentom smrtnosti na istoku Evrope saznaćemo tek kada se ova teorija temeljito ispita te je za sada samo u domenu nagađanja. Ono što može ići kontra “slovenske teorije” je činjenica da su brojke dobre i u onim zemljama gdje većina stanovnika nisu Sloveni (baltičke zemlje, Rumunija, Albanija…).

Istočna Evropa vakcinisana je protiv tuberkuloze

Sve istaknute teorije mogu kolektivno doprinijeti smanjenju broja žrtava od koronavirusa u poređenju između istočne i zapadne Evrope. Ipak, imajući u vidu da je broj umrlih na istoku čak 60 puta manji, možda je ova zadnja teorija i najsnažnija teorija. Naime, između istočne i zapadne Evrope postoji jedna fundamentalna razlika – cijela istočna Evropa vakcinisana je protiv tuberkuloze vakcinom BCG. Riječ je o vakcini koja koja datira od početka 20. vijeka, a pun naziv je “Bacillus Calmette-Guerin” te nosi ime po dvojici francuskih bakteriologa koji su ga izumili: Albert Calmette i Camille Guerin.

Vakcina BCG jedina je koja uspješno djeluje na prevenciju TBC-a, a iako je TBC bakterijska bolest, dokazano je da djeluje i na neke virusne infekcije. Vakcinacija protiv tuberkuloze obavljala (i obavlja) se širom istočne Evrope.

Ali ako je tuberkuloza tako teška bakterijska bolest, zašto se protiv nje većinom vakcinisalo samo stanovništvo istočne Evrope? Postoji konkretan razlog. Naime, tuberkuloza se često naziva i “bolešću siromaštva“. Ona se širi u lošijim životnim uslovima, tamo gdje nedostaje hrane, ili su neki drugi životni uslovi neadekvatni. Drugim riječima, socijalistički blok imao je konkretnih problema sa svim navedenim i samim tim stanovništvo je bilo u većoj opasnosti od razboljevanja TBC-om. Zbog te činjenice se provodilo obavezno vakcinisanje sve djece.

Na Zapadu se već dugo ne sprovodi vakcinisanje BCG-om, osim u pojedinim zemljama gdje se vakcinišu rizične grupe (Italija, Kanada, SAD…)

I u Evropi imamo neke izuzetke koji možda potvrđuju puno toga. Moramo uporediti Portugal i Španiju. Zašto? Zato što je Portugal jedna od rijetkih zemalja zapadne Evrope koja je praktikovala vakcinisanje BSG-om!

Ovo su aktuelni podaci za Portugal i Španiju (9. april 2020):

Populacija Portugala: 10 miliona
Populacija Španije: 47 miliona

Broj slučajeva zaraze u Portugalu 13,141
Broj slučajeva zaraze u Španiji: 148,220

Broj smrtnih slučajeva u Portugalu: 380
Broj smrtnih slučajeva u Španiji: 14,792

Brojke, još jednom, govore same za sebe. Španija možda jeste po broju stanovnika skoro 5 puta veća od susjednog Portugala, ali ima čak 39 puta više mrtvih! Ako na ovu anomaliju primijenimo sve gore istaknute teorije, ona koja se tiče BSG-a čini se najbitnija.

Nadalje, imamo situaciju u Njemačkoj gdje je prostor bivše (socijalističke) Istočne Njemačke 3 puta manje pogođen. U bivšem DDR-u stanovnici su vakcinisani sa BSG kao i u cijelom bivšem socijalističkom bloku.

Istraživanja se tek trebaju kompletirati, no dostupni podaci već nam daju jasne sugestije. Broj žrtava znatno je manji u zemljama gdje je stanovništvo vakcinisano BSG-om. BSG vakcina napravljena je kako bi ljudima dala imunitet u slučaju tuberkuloze, no možda se ispostavi da BSG čuva, ili barem stvara snažniji otpor i prema Kovid-19. Naime, iako govorimo o bakterijskoj (TBC) i virusnoj (Kovid-19) zarazi, njihov primarni napad je na pluća i respiratorni sistem, a odbrana koju stvara BSG možda je efikasna, barem donekle, i u slučaju ovog novog korona virusa.

Testiranje BSG-om na korona virus upravo je u aktivnoj fazi u nekoliko zemalja.

Zaključak

Jedna činjenica nije sporna. U ovom trenutku broj zaraženih i umrlih radikalno se razlikuje između istočne i zapadne Evrope, a sve teorije koje smo ovdje naveli možda kolektivno djeluju na taj odnos (a vjerojatno i nisu jedine). Borba protiv korona virusa, koji je zaustavio 2020. godinu, se nastavlja.